tentoonstellingen
Jac. Kleiboer (bron Stadsarchief Enschede)
Jacob Kleiboer, geboren te Twello op 3 april 1898, kreeg grote bekendheid met het organiseren van vele evenementen en tentoon- stellingen door het hele land. Al op jonge leeftijd ging zijn interesse uit naar de vliegerij. De vliegdemonstraties te Twello vóór de eerste wereldoorlog trokken de jonge Kleiboer dan ook sterk aan. Daarnaast ontpopte hij zich al snel als wielrenner. Na het winnen van de wielerwedstrijd Groningen-Amsterdam om de toenmalige Zuiderzee en de cross-country in Den Haag nam hij in 1916 deel aan het kampioenschap van Nederland. Een noodlottige val bij De Woeste Hoeve waarbij hij zijn sleutelbeen brak, noop- te hem er toe, mede op aandrang van zijn ouders, met wielrennen te stoppen.
Door zijn bemoeienis met de Luchtvaarttentoonstelling ELTA in Amsterdam in 1919 kwam hij in kontakt met Albert PIesman en de KLM waar hij in 1921 als ladingsagent en vertegenwoordiger van de KLM ging werken. In 1924 verliet hij de KLM en ging voor eigen rekening tentoonstellingen, sportwedstrijden en andere evenementen organiseren. In 1923, 1924 en 1925 waren het de wielerwedstrijden te Almelo, Deventer, Enschede en Nijmegen die hij organiseerde.
In 1925 kwam hij naar Enschede om een Muziekfestival van het Muziekcorps "Kunst aan het Volk" te organiseren. Na deze succes- sen concentreerde Jac.Kleiboer zich op het organiseren van grote tentoonstellingen. In 1926 de Internationale Landbouw-tuinbouw en handels- en industrietentoonstelling ELITE. Hieruit is de Stichting "Elite 1926" ontstaan van waaruit later veel tentoonstellingen werden georganiseerd. De ELITE werd in 1927 gevolgd door de Elec- triciteitstentoonstelling ELRATE te Enschede. Daarvoor vestigde Kleiboer een kantoor aan de Stadsgravenstraat 50 te Enschede.
Na Muziekfestivals te Twello en Wijhe in 1927 organiseerde hij in 1928 te Enschede de Internationale Bakkerij Expositie "IBEX". Op het Schuttersveld werden ruiterspelen gehouden door de Djiguiten- Kozakken. In 1929 haalde Kleiboer het mannenkoor Maastreechter Staar voor een zangfestival naar Enschede. Een grote gebeurtenis in 1930 was de Electriciteitstentoonstelling "ZevenmijIs" op het erve ZeggeIt te Enschede. De ethnografische tentoonstelling Sara- Kaba waarmee Kleiboer in 1931 een tournee maakte door het land, trok ook in Enschede in gebouw Tivoli grote belangstelling. Het was een compleet negerdorp dat hij naar Nederland haalde. De be- langstelling ging vooral uit naar de lippennegerinnen, die door in hun lippen steeds grotere ronde houten schotels te plaatsen, deze enorm wisten uit te rekken, waardoor ze lippen zo groot als borden kregen.
Bij de opening van het Luchtvaartterrein Twente in 1931 kon Kleiboer zijn belangstelling voor de vliegerij uitleven door het organiseren van een vliegweek, waarbij een duizendkoppig lucht- vaartminnend publiek naar Twente trok. Nog groter was de toeloop naar het vliegveld toen op 18 juni 1932 het luchtschip "Graf Zeppelin" op Twente landde.
Tussen 1932 en 1936 organiseerde Kleiboer vliegweken te Eindhoven, Olst, Overasselt bij Nijmegen, Voerendaal bij Heerlen, Den Haag en Amsterdam. Te Leiden, Groningen, Emmen en Zwolle werden heli- kopter-demonstraties gegeven met de Auto-Giro van De la Cierva uit Londen. Na het grote succes van de "ZevenmijIs" in Enschede in 1930, werd in 1936 de Efficiëncy-tentoonstelling Het Volle Profijt" op het erve ZeggeIt te Enschede gehouden. Voor de orga- nisatie van deze zeer uitgebreide tentoonstelling bleek de kantoorruimte aan de Stadsgravenstraat te klein. Jac.Kleiboer huurde daarom het pand Molenstraat 1, de voormalige villa Ledeboer,later bekend als Pension Kleiboer. Om het vliegveld Twente na moeilijke tijden nieuw leven in te blazen werd in 1939 op het vliegveld een grote legerdag van lucht- en landmacht georganiseerd. Ook werd een grote veredelingstentoonstelling, de "FF", voorbereid. Deze kon echter geen-doorgang vinden in verband met de mobilisatie.
Het kantoor van Kleiboer in Rotterdam, dat hij daar gevestigd had in verband met de plannen voor een scheepvaarttentoonstelling ter gelegenheid van de opening van de Maastunnel, werd op 14 mei 1940 bij het bombardement verwoest. In de oorlogsjaren 1940-1945 werd het tentoonstellingswerk onmogelijk gemaakt door de kultuurkamer die door de bezetter was ingesteld. Kleiboer verbleef in die tijd te Enschede en bereidde op papier reeds grote evenementen voor. Zijn villa aan de Molenstraat werd ingericht tot pension. Goede relaties die hem steun hadden verleend bij het tot stand komen van tentoonstellingen, doch door de maatregelen van de bezetter in moeilijkheden kwamen, vonden bij hem onderdak. Ook Albert PIesman, die vanuit de gevangenis te Scheveningen door de Duitsers werd verbannen naar Twente, werd opgevangen in het Pension Kleiboer. Enkele maanden later kon de familie PIesman een huis in Driene betrekken. Van daaruit werden de plannen voor de wederopbouw van de KLM voorbereid .
Na de oorlog vestigde Jac.Kleiboer een kantoor te Deventer. De reismogelijkheden waren in die dagen nog zeer beperkt. Het hervatten van vroegere kontakten en het ontwikkelen van haalbare plannen ging vanuit Deventer beter.
In Enschede werd ter gelegenheid van de heropening van het vlieg- veld Twente in 1947 een vliegtournooi georganiseerd. In verband met de grote tentoonstelling Rotterdam Ahoy 1950 opende Kleiboer in 1948 een nieuw kantoor te Rotterdam. Na het vliegfestijn op Soesterberg in 1948 ter herdenking van 40 jaar luchtvaart stopte Kleiboer met het organiseren van vliegdemonstraties. In verband met de toenemende snelheid van de vliegtuigen en de mogelijkheid van ongelukken bij het stuntvliegèn in aanwezigheid van vele toeschou- werd, vond hij dergelijke evenementen niet meer verantwoord.
Op het Sportclub Enschede-terrein in het G.J.van Heekpark werden in 1949 athletiekwedstrijden gehouden met daaraan verbonden de tweede Marathon Enschede. In 1951 organiseerde Jac.Kleiboer de grote Veredelingstentoonstelling "FF", wat betekent: "Zij hebben het gemaakt", op het Volkspark te Enschede. Een tentoonstelling van internationale allure die grote belangstelling trok. Daarna volgden diverse tentoonstellingen waaraan hij zijn medewerking verleende of die hij zelf organiseerde. Zo waren er de Architec- tuur-tentoonstelling Frank Lloyd Wright te Rotterdam en de her- denkingstentoonstelling Jan van Riebeek in Amsterdam in 1952; de Energiemanifestatie E-55 te Rotterdam in 1955; de Tentoon- stelling Het Atoom op Schiphol in 1957; de Nederlandse afdeling op de Wereldtentoonstelling "Expo" te Brussel in 1958; de Inter- nationale Tuinbouwtentoonstelling "Floriade" te Rotterdam in 1960 en de Nationale huldigingsmanifestatie "Wij vertrouwen" te 's-Gravenhage in 1962 ter gelegenheid van het l2%-jarig regerings- jubileum van koningin Juliana. Zijn laatste grote tentoonstelling te Enschede was de Landbouw- en industrietentoonstelling "3xA" , drie maal aktiviteit, gehouden ter gelegenheid van de herdenking van de grote brand van Enschede op 7 mei 1862.
Graag had Jac.Kleiboer in de villa met omliggende tuin aan de Molenstraat een permanent unica museum willen inrichten. Door rooilijnwijziging en later onteigening van de villa kon dat plan niet doorgaan. Helaas viel deze markante villa onder de slopers- hamer. Opnieuw ging er een mooi en monumentaal gebouw voor Enschede verloren. Kleiboer verplaatste zijn aktiviteiten naar Rotterdam en Deventer. Met succes werkte hij nog aan de tentoonstelling "Frisiana" te Leeuwarden in 1963; de Nationale Ambachtmanifestatie te Utrecht in 1966; de ontwikkeling van het "Evoluon" te Eindhoven, een permanente tentoonstelling gewijd aan Mens, Natuur en Techniek; de jubileumtentoonstelling ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Zeeuwse Landbouw Maatschappij te Goes in 1968; de manifestatie op het gazon van Paleis Soestdijk bij de 60-ste verjaardag van koningin Juliana in 1969 en als laatste de grote tentoonstelling "Floriade" te Amsterdam in 1972.
Het werk van de heer Kleiboer omvatte het uitdenken, op papier zetten, voorbereiden, uitvoeren, afbouwen en liquideren van de vele evenementen. Het kostte de uiterste inspanning om, samen met zijn vele medewerkers, de plannen tot uitvoering te brengen en af te ronden zonder aantasting van de beschikbare garantiefondsen.
Voor zijn vele mooie en nuttig werk werd de heer Kleiboer in 1953 onderscheiden met de benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau en in 1958 door benoeming tot Officier in de Kroon- Orde van Belgie.
Jacob Kleiboer overleed te Deventer op 11 december 1984 op 86-jarige leeftijd.
Het archief
De heer Jac.Kleiboer was van nature iemand die zeer zorgvuldig te werk ging. Dit bleek ook uit het vele materiaal dat hij in zijn leven verzameld had en waarvan hij maar moeilijk afstand kon doen. Na het sluiten van zijn kantoren in Enschede en Rotterdam concentreerde hij al zijn bezittingen in zijn grote herenhuis te Deventer. Dit huis zat tot aan de nok toe vol met realia, over- gehouden van de vele tentoonstellingen en de herinneringen daar- aan. Zo ook tientallen meters archief en dokumentatiemateriaal. Zijn wens was om dit materiaal na zijn overlijden ter beschikking te stellen van de gemeentelijke archieven in die plaatsen waar hij gedurende zijn leven tentoonstellingen en andere evenementen georganiseerd had. Door de executeur-testamentair, de heer W.Gort te Enschede, die de belangen van de erfgenamen behartigde, werd het archief met betrekking tot Enschede in 1985 de gemeente aan- geboden. Mevrouw D.F.Kleiboer-Alferink, met wie namens de erfge- namen een schenkingsovereenkomst werd gesloten, sorteerde de archieven naar hun bestemming, waarna de daadwerkelijke overdracht op 4 september 1985 plaats vond. De tijdens de inventarisatie aan- getroffen archiefbescheiden van evenementen in andere plaatsen werden aan de betreffende gemeentelijke archiefbewaarplaatsen toe- gezonden. Na selectie, vernietiging en overdracht van overtollig materiaal is een goed toegankelijk archief ontstaan met een omvang van 7.40 mI.
Reactie plaatsen
Reacties